Gisteren een bezoekje gebracht aan Velsen. Tekenen met inkt op het bloedhete pleintje. Maar wel in de schaduw van een mooi boompje. Voor 1965, fietsten wij op zondagmiddag regelmatig met het gezin vanuit Beverwijk naar Velsen, gebruik makend van de pont die toen nog (naast een enorme berg hout van de papierfabriek), recht tegenover het dorp lag. Na een bezoekje aan het dorp fietsten we dan via Velserbeek en Beeckestein langs het kanaal naar de sluizen van IJmuiden om schepen te kijken en een ijsje te eten, om dan via het sluiseiland en Westerhoutweg weer terug naar Beverwijk te gaan. Oude geveltjes, landhuizen en schepen; ik vond het geweldig.
Velsen lag tot 1956 nog op de doorgaande route Beverwijk – Haarlem, alle verkeer, ook auto’s en vrachtauto’s, moest langs dit dorp. In 1956 kwam de Velsertunnel en daarmee verdween het doorgaand autoverkeer uit het dorp. Tussen 1963 en 1969 werd de pont verplaatst en het kanaal verbreed om de mammoettankers door te kunnen laten waarvoor de helft (!) van het dorp werd gesloopt. Men was niet kinderachtig in die tijd!
Gevolg was dat ook het resterende pontverkeer niet meer in het dorp kwam. Tot overmaat van ramp verdween vervolgens het gemeentebestuur naar IJmuiden, waarna het dorp helemaal in verval raakte. Gelukkig waren er in de jaren er na mensen die inzagen dat het restant van het dorp het waard was om bewaard te blijven, waarna een stichting is opgericht die de restauratie ter hand nam. Inmiddels zijn de meeste panden gerestaureerd en zijn bovendien een paar gesloopte panden op een andere plek in het dorp herbouwd.
En daar ligt het nu dat mooie dorpje, vol monumentjes, als oase van rust te midden van snelwegen, tunnels en industrie, met aan de ene kant het Noordzeekanaal en aan de andere kant de oude glorie van de hofstedes Velserbeek, Waterland en Beeckestein. Zegepralent Kennemerland! Op de plek waar de pont vroeger aanlandde ligt nu een prachtig plantsoen met grote oude bomen waar je passerende schepen kan bekijken. Wel wat meenemen ter consumptie want afgezien van een exclusief restaurant is er helemaal niets te koop in het dorp!
In 2021 heeft covid de oude dorpsherberg het Roode Hert de nek om gedraaid. De herberg die al in documenten uit de 16-eeuw wordt genoemd, staat links voor op mijn tekening. Daarachter het oude Diaconie-weeshuis met dorpspomp en rechts de Engelmunduskerk, een van de oudste kerken in Nederland, in de 8e eeuw gesticht door Willibrordus.
