Pennenstreek serie

In het Mariaduin en de Tuinberg in Wijk aan Zee liggen de restanten van een Mammut begraven. Deze Mammut is geen prehistorische olifant zoals de naam doet vermoeden maar een groot radarcomplex van de Duitse Kriegsmarine. Het radarscherm van de zogenaamde 'Mammut' (12,8 x 19,4 meter) was opgesteld op een ständige bunker waarin de bedieningsmanschappen en de radarapparatuur waren ondergebracht, die in tegenstelling tot het kwetsbare radarscherm veilig waren voor vijandelijke bombardementen of beschietingen. In 1945 heeft men deze installatie nog geschikt gemaakt voor de geleiding van de V-3, een voor zijn tijd zeer geavanceerd raketwapen. Het torentje op de tekening is overigens een observatietoren: een Marine Beobachtungs Stelle V151...maar het is een SK,...Sonder Konstruktion,...dus afwijkend van een standaard bouw . De bunker op de voorgrond is een zgn UnterKunft behorend bij de V151. Bron: oa Bunkerarchief

HET GEHEIM VAN KRONENBURG Boerderij Kronenburg behoort met het bijbehorende weiland tot één van de meest tot de verbeelding sprekende monumenten uit de regio. Niet alleen is het landschappelijk mooi gelegen maar het heeft ook een grote cultuurhistorische waarde. De boerderij heeft een zware gewelfde kelder (er waren er drie) waardoor het het aannemelijk lijkt dat deze boerderij (ergens voor 1729) gebouwd is op de plek waar ooit een voorburcht of kasteelboerderij heeft gestaan. Delen van de muren zijn met hergebruikte stenen opnieuw opgemetseld. Ook zijn in het weiland sporen van een slotgracht te zien. In combinatie met de Romeins klinkende naam Castricum genoeg reden voor wilde speculaties en fantasieën. Onderwijzer Kramer uit Castricum concludeerde in 1930 dat de boerderij niet alleen bovenop een kasteel is gebouwd maar ook nog eens op de restanten van de Romeinse versterking met de naam Castrum of Castra (= legerkamp). Het gebied is een hoge zandrug, midden in de voormalige binnendelta van het Oer-IJ en zou dus een ideale plek voor een Romeins legerkamp geweest zijn. De Caninefaten (Kinheimers/Kennemers) olv Brinio zouden het kamp tijdens de Bataafse opstand hebben verwoest. Aldus meester Kramer. Het klonk allemaal heel aannemelijk maar jammer genoeg is van het Romeinse legerkamp dusver niets aangetoond. Wel zijn er in de directe omgeving van de boerderij veel opgravingen gedaan met soms spectaculaire resultaten, zoals bewoningssporen uit de Romeinse tijd en de opgravingen van de nederzetting waar Hilde met haar Hollands-Friese tijdgenoten uit de 4e-eeuw na Christus woonde. Ook is aangetoond dat het weiland restanten bevat van een 11e -eeuws mottekasteel en restanten van het 15/16e-eeuws kasteel met de naam Huis te Castricum. Anno 2013 is het weiland een archeologisch monument. De boerderij is in verval en dreigt hetzelfde lot te ondergaan als het voormalige Huis te Castricum. Hedendaagse vandalen hebben het voorzien op dit monument. Als er niet snel iets wordt ondernomen is het einde van de boerderij nabij. Bron: oa Hollands Tijdschrift (Martijn Eickhoff) en Land van Hilde 2006, Jaarboek Oud-Castricum 1979

De Aagtendijk gezien richting Beverwijk. Rechts het Aagtenbos dat in 1978 is aangelegd bovenop de voormalige vuilstortplaats. Vooral in de vroege ochtend heeft deze plek een ruige schoonheid. De oeroude dijk is genoemd naar de beschermheilige van Beverwijk In de loop van de 12e-eeuw werd deze dijk aangelegd, ter bescherming van de lage gronden van het Grafelijke Hof – de curtis Hofland – tegen het Wijkermeer. Het Grafelijk Hof was een voortzetting van het Frankische domeingoed – oa bekend alsVilla Adrichem, dat al in 720 door Karel Martel aan Willibrord was geschonken. De dijk liep even ter noorden van de St.Aagtenkerk (Agathakyrica) langs de oever van het Wijkermeer in een boog naar Heemskerk. Pas later onder Floris V werd de dijk doorgetrokken naar Uitgeest. Rond 1885 werd de Aagtendijk onderdeel van de Stelling van Amsterdam. De Aagtendijk is nog grotendeels intact maar ook hier rukt de verstedelijking op: Een doorgraving hier en een afgraving daar. De dijk verdient in haar geheel een monumentenstatus. Bron: oa "Midden Kennemerland in de vroege middeleeuwen" (Koene, Morren en Schweitzer)

Vanaf de gevel van deze villa overziet Vondel zijn geliefde Scheibeeck. De villa is vernoemd naar het gedicht dat Joost van den Vondel (1587-1679) eeuwen eerder schreef op de Scheijbeeck, de beek die langs “Beeckzangh” en de tegenovergelegen buitenplaats “Scheijbeeck” stroomt. In1650 bouwde de Amsterdamse koopman Nicolaas Luyders hier een blauwselmakerij. Het gefabriceerde blauwsel kan hij leveren aan de vele blekerijen die Kennemerland rijk was. Maar lang duurt dat niet, rond 1709 is de blauwselmakerij alleen nog maar woonhuis. Na de Franse tijd waarin Kennemerland zeer verarmd was krijgt de buitenplaats een nieuwe impuls door de bloembollenteelt. In 1876 krijgt het van eigenaar Daniel Adriaan Koenen de naam “Beeckzangh”. De huidige villa is ontstaan uit een verbouwing in 1887-1888. Het is goed mogelijk dat delen van het oude Blauwselhuis opgenomen zijn in de huidige villa. In de tuin staan o.a. twee zeer oude rode beuken. Herman Gorter (1864-1927) schreef er in het voorjaar van 1887 de eerste regels van zijn beroemde gedicht ‘Mei', dat in 1889 verscheen. Gorter was een studiegenoot en vriend van de oudste zoon van de toenmalige eigenaar, Mr Daniël Adriaan Koenen, die in Amsterdam woonde maar Beeckzangh in de zomermaanden als buitenverblijf gebruikte. In 1903 komt “Beeckzangh” in handen van de Amsterdamse diamantklover Johann Willem Arend Koster. Dan worden huis en landerijen gebruikt voor teelt en opslag van bollen. De familie Koster is nog altijd de eigenaar van “Beeckzangh”. Het buiten is nu in gebruik als conferentie – en vergaderruimte. Bron: Jan Morren en //www.beeckzangh.nl/ Kijk ook op //www.historischekringvelsen.nl/beeckzangh100jaar.html

Was deze markante boerderij uit 1650 bij de eerste publicatie van deze tekening in 2007 nog een bouwval, anno 2014 is het een prachtig gerestaureerde monumentale boerderij met historisch verantwoord kleurgebruik buiten en binnen. De restauratie van Het Kooghuis is een van de 45 speciale erfgoedprojecten waaraan de provincie Noord-Holland sinds 2008 subsidie heeft toegekend. Een belangrijk onderdeel van het restauratieplan was het toevoegen van een publieksfunctie aan het Kooghuis en dat maakt het mogelijk dat geïnteresseerden de boerderij zelf van binnen kunnen gaan bekijken. Hopelijk zal de Castricumse buurman – Boerderij Kronenburg – ook zo'n pareltje – dezelfde mogelijkheid krijgen voor het te laat is. Maar daarover later meer. Het Kooghuis komt op veel oude kaarten voor. Het was vroeger een gemengd bedrijf, gunstig gelegen op de splitsing van Ziendijk en Heemstederdijk met een notweg door het weiland naar de Hogeweg in Uitgeest. Door de aanleg van de spoorweg in 1867 en Provincialeweg in1932 kwam de boerderij ingeklemd te liggen, maar het kreeg wel een uitweg op de Provincialeweg. De familie Terra heeft hier vanaf 1804 tot nu hun bedrijf uitgeoefend. Bron: oa Prov.NH en Hist.Ver.Uitgeest

Alle Midden-Kennemerlanders herkennen dit witte huisje op het akkertje aan de duinkant van de Rijksstraatweg (ter hoogte van de Patatoloog). Het open terrein te midden van duinbosjes is niet zomaar open. Het kent een lange geschiedenis van bebouwing. In de 14e-eeuw stond hier - zeer waarschijnlijk - de riddermatige hofstede Hoflant. Iets om even bij stil te staan als je er langs rijdt! En ook iets om te bewaren. Het werd in 1572 verwoest tijdens de tachtigjarige oorlog en vervolgens weer opgebouwd in 1660 onder de naam De Vlotter. In 1730 is het huis De Vlotter weer omgebouwd tot buitenplaats met de naam "Jagerslust" waarna het in 1799 tijdens de slag bij Castricum weer beschadigd raakte. Circa 1870 is het huis voorgoed verdwenen door sloop. Met het puin werd de Oosterweg te Heemskerk verhard. De drie bomen voor het huisje vormen een herinnering aan deze drie huizen Hoflant, De Vlotter en Jagerslust. Bron: oa Jean Roefstra

Een voorbeeld dat navolging verdient. Was het pand in 2007 - bij de publicatie van de tekening in De Kennemer - nog in slechte staat, anno 2014 is het door de eigenaar ingrijpend gerestaureerd en een van de paradepaardjes van Wijk aan Zee geworden. Het is in 1908 in art-nouveaux-stijl gebouwd als winkel-, woon-en bovenhuis naar ontwerp van de Bloemendaalse architect Rutger van der Ploeg, o.a. bekend van de Stoomwasscherij in Bloemendaal. Opdrachtgever was bakker Santen die hier in het linkergedeelte een brood- en banketbakkerij begon. In 1917 werd de benedenwoning in het rechterdeel in opdracht van Andries Schelvis verbouwd tot café. Sinds 1970 zetelt hier de legendarische Whisky Club van Wijk Aan Zee

Ingeklemd tussen de moderne bebouwing liggen de geblakerde restanten van wat een maand geleden nog de boerderij “Klein Oosterwijk” was. Deze boerderij met zijn karakteristieke kapberg, had nog vrijwel de oorspronkelijke indeling. De boerderij en de achterliggende stolpschuur zijn waarschijnlijk in 1893 gebouwd en oude kaarten maken het aannemelijk dat het de opvolger is van een veel oudere boerderij. Klein Oosterwijk is vernoemd naar het middeleeuwse kasteel Oosterwijk waarvan de opgemetselde restanten nog op een steenworp afstand in een naburige vijver liggen. De brand van 28 nov 2013 in het leegstaande complex heeft een abrupt einde gemaakt aan de pogingen om het pand - één van de laatste boerderijen in Beverwijk - als monument te redden. Op het perceel zal in de nabije toekomst ongetwijfeld - en wellicht tot opluchting van sommigen? - een passend modern appartementencomplexje verrijzen dat de naam Klein Oosterwijk zal krijgen.

Dit sierlijke gebouwtje, ontworpen in de Amsterdamse School-stijl, aan de Grote Hout of Koningsweg in Velsen Noord, is gebouwd als gereformeerde kerk in 1923. De architect was H. van Emmerik die o.a. het voormalige station Amsterdam Willemspark (Haarlemmermeerstation) heeft gebouwd. De kerk heeft als zodanig dienst gedaan tot 1979. Na het vertrek van de gereformeerden kreeg het een nieuwe bestemming, eerst als buurtcentrum De Mel en vanaf 1999 als Centrum WAKAN. WAKAN betekent: “In het donker gezien”. Je kunt er als '”ziende” door het totaal verduisterde gebouw een ervaringstocht maken en zodoende de wereld als blinde ervaren. Kijk op www.wakan.nl voor meer informatie.

Het “Oude raadhuis” in de Dorpstraat is in 1911 in neoklassieke stijl door architect Jan Stuyt gebouwd op de plek waar het eerdere raadhuis van Castricum heeft gestaan dat dateerde van 1869. Jan Stuyt (1868-1934), leerling van Cuypers, heeft 54 R.K.-kerken gebouwd, o.a. de Pancratius-kerk in Castricum, maar ook vele raadhuizen zoals dat van Castricum en Heemskerk. Ook vòòr de bouw van het raadhuis van 1869 stond op deze plek al het Castricumse raadhuis en was het, samen met het pleintje ernaast, de plaats waar in de 17e- en 18e -eeuw het rechthuis stond. Een deel van het rechtshuis was ook in gebruik als dorpsschooltje. Daarvoor was het vanaf de 15e-eeuw de plek waar recht werd gesproken het zgn. “Dingstal of Dinckstoel”. Annno 2013 is in dit fraaie pand een hotel en grand-cafe gevestigd. Bron: “Historie van Castricum (D.van Deelen) 1973

Het Regthuis is gebouwd in 1684 waarschijnlijk als vervanging van een middeleeuws “regthuis” op dezelfde plek. Hier spraken schout en schepenen recht en namen burgemeesters en vroedschappen besluiten over het wel en wee van de inwoners. In de 19e eeuw was het een onderkomen voor secretarie, gevangenen, veldwachters en fungeerde het als plaatselijke waag. In 1917 werd het door gemeentebestuur verlaten, waarna het pand in verval raakte om tenslotte in de jaren vijftig bijna te worden gesloopt. Dankzij de inzet van velen kon het gebouw toch nog bewaard en gerestaureerd worden. Tuindeskundige en inwoonster van Uitgeest Greet Sinnige : “Het pleintje doet me altijd een beetje denken aan een Zuid Frans dorpspleintje. Met de klimaatsverandering die er aankomt in de toekomst een heerlijk schaduwrijk plekje met een dicht bladerdek van zomereiken, Quercus robur. “ En zo is het.

Bij de publicatie van deze Pennestreek in 2007 stond villa “Sonnevanck” nog fier overeind. Deze villa (voorheen Villa ‘Alida’) ontkwam in 1970 op het nippertje aan de sloopwoede die zich van het toen-malige gemeentebestuur had meester gemaakt. Het statige pand was gebouwd in 1914 in opdracht van Gemeentesecretaris van Benthem. Opvallend waren de grote muurankers in de voorgevel en het gemetselde balkonhek. Hoewel het één van de weinige nog resterende karakteristieke woningen uit het begin van de twintigste eeuw in het centrum van Heemskerk was, heeft het de eeuw niet mogen volmaken. Villa “Sonnevanck” is in 2011 alsnog gesloopt om plaats te maken voor een “eigentijds” appartementen-complex.

Nog niet zo erg lang geleden vormde de Bosweg de belangrijkste entree van Wijk aan Zee. Ik heb daar zelf nog vage jaren-50 herinneringen aan. Gekomen vanuit Velsen passeerden vele dagjesmensen dit pand op weg naar het strand. De kinderen konden in het hier gevestigde winkeltje van hun gekregen zondagscent wat snoep uitzoeken dat uitgestald was op Een blad. De naam op de gevel “Cent van het blad” is nog een verwijzing hiernaar. Het pand is in 1922 gebouwd als een blok van twee woonhuizen met een woonwinkel in de Amsterdamse School stijl. Het ontwerp is van de Beverwijkse architect Christiaan Bartels die ook het voormalige Rode Kruis Ziekenhuis heeft ontworpen. Omdat de Bosweg nog deels intact is (al loopt het grotendeels over het Tata-terrein) is in 2011 een plan opgevat om de oude verbinding te herstellen. Het zou de verkeersdruk richting Noordpier flink kunnen reduceren. Het idee is niet gek maar of het er ooit van komt?

Dit is niet alleen de oudste eenvoudige kamerwoning in Beverwijk maar waarschijnlijk zelfs van heel Midden-Kennemerland. Daniel van Breen tekende het in 1648 al op zijn plattegrond van Beverwijk. Onlangs is in een uitgebreide studie door drs. A.Schweitzer aannemelijk gemaakt dat het pand dateert van 1592 of 1593. Het huis is gebouwd op het terrein van het voormalige nonnenklooster “Nazareth” dat tijdens de 80-jarige oorlog is verwoest (1575-1576). Dankzij een jarenlange kraakbewoning is het nog steeds bewaard gebleven al verkeerd het in een bouwvallige staat. Jammer dat Beverwijk er tot dusver niet in slaagt om dit unieke pand te redden van de ondergang. Hoe leuk zou het niet zijn als er een goede restauratie zou worden uitgevoerd met een pleintje, een paar bomen en bankjes. Maar ja.